Beroepsidentiteit
Na de publicatie van het praktijkboek Mijn Binnenste Buiten, waarin we een aantal handreikingen bieden om de eigen professionele identiteit te onderzoeken en te versterken, zijn we gestart met onderzoek naar een aantal identificatiepunten binnen de eigen professionele identiteit.
Er zijn identificatiepunten die voor elke professional spelen. We onderscheiden er op dit moment in elk geval drie:
- je beroepsidentiteit, waarmee je uitdrukking geeft aan de wijze waarop je je tot je beroep verhoudt
- je ontwikkelidentiteit, waarmee zichtbaar wordt hoe je je verhoudt tot leren en ontwikkelen
- je leiderschapsidentiteit, waarmee je uitdrukking geeft aan de wijze waarop je je tot anderen verhoudt en tot de plekken die je kiest in de groepen waar je deel van uitmaakt
Deze drie omvatten, denken wij, de kern van professionele identiteit. Naar alle drie doen we op dit moment onderzoek.
Laten we de eerste kort onder de loep nemen.
Beroepsidentiteit is meestal de ‘voorloper’ van professionele identiteit: je moet je eerst identificeren (wil ik docent, verzorgende, secretaresse zijn?) alvorens je je kunt separeren (en welke kleur wil ik dan hebben, hoe onderscheid ik me ten opzichte van andere docenten, verzorgenden, secretaressen?). In je beroepsidentiteit heeft de ‘wij-kant’ een accent. Een stevige beroepsidentiteit heeft houvast in een beroepsframe dat je samen met beroepsgenoten maakt en waaraan jij je vervolgens kunt spiegelen. Zo’n frame bevat vaak een beroepsorganisatie, een beroepsprofiel, vakstandaarden, een body of knowledge and skills, een ethische code, symbolen, maar ook bijvoorbeeld beelden van buitenstaanders.
De onderstaande serie vragen kunnen helpen om je beroepsidentiteit te verkennen:
- Hoe is de beroepsgroep georganiseerd? Wat zijn de centrale waarden in het beroep? En hoe past dat bij mij?
- Wat is voor ons vakgenoten de kern van ons vak in deze context? Hoe hebben we de kwaliteit van het vak georganiseerd?
- Wat trekt je aan in dit beroep? Wat is jouw manier om dit beroep in te vullen, welke kwaliteiten breng jij in die iets aanvullen op je beroepsgenoten?
- Welke beroepen hadden al vroeg aantrekkingskracht voor jou? Met welke beroepen en beroepsbeelden ben je opgevoed?
De meeste professionals hebben naast een beroep ook een vak waarmee ze zich – al dan niet stevig – identificeren. Dat is soms spannend. We hebben in het artikel Identiteit = werk die spanning uitgewerkt voor toegepaste psychologen, die wel een vak gemeenschappelijk hebben, maar niet alle hetzelfde beroep uitoefenen. Het artikel is zeker ook interessant voor andere beroepsgroepen.
Een sterke beroepsidentiteit is nodig om een sterke professionele identiteit te ontwikkelen. In veel beroepsopleidingen is een trend zichtbaar naar flexibilisering en personalisering van opleidingen. Maar met flexibilisering en personalisering bedienen we vooral de persoon van de student en diens ideeën over zijn beroepstoekomst. Maar dat is slecht een onderdeel van de persoonlijke professionele ontwikkeling. Hoe kunnen studenten zich ‘separeren’, zich ontwikkelen als unieke professional, als ze weinig houvast hebben om zich te identificeren met hun beroep of vak.
Onze zorg hebben we geuit in de publicatie Manifest voor de beroepsidentiteit. We hebben daarin ook een aantal denkrichtingen en aandachtspunten geformuleerd die behulpzaam kunnen zijn om dat identificatieproces te versterken. In de loop van 2022-2023 volgt er nog een breder boek over identiteitswerk, niet alleen over ontwikkelidentiteit, maar ook over professionele identiteit, beroepsidentiteit en leiderschapsidentiteit.